Yüksek İrtifa Hastalığı

Özet

Yüksek irtifa hastalığı (YİH), akut dağ hastalığı (ADH), yüksek irtifa pulmoner ödemi (YİPÖ) ve yüksek irtifa serebral ödemi (YİBÖ) olmak üzere üç klinik durumu kapsar. Bu hastalıklar genellikle alçak bölgelerde yaşayanların yüksek irtifaya çıkmasının ardından ortaya çıkar. ADH genellikle kendiliğinden geçen bir hastalık olsa da, YİBÖ gelişimi ile ilişkilidir. Tedavi edilmediği takdirde YİPÖ ve YİBÖ sıklıkla ölümcül olabilir. İniş, bu üç durum için de en etkili tedavi yöntemidir.

Tanı

Yükseklikte ortaya çıkan yeni semptomların, aksi kanıtlanana kadar yüksek irtifa hastalığına ait olduğu varsayılmalıdır. YİH tanısı genellikle klinik olup, doğru bir öykü ve uygun bir fizik muayene ile konulabilir. Anormal nörolojik bulgularla başvuran ADH hastalarının YİBÖ’ye sahip olduğu varsayılmalıdır. Tanıyı doğrulamak, uzak ve zorlu ortamlar ve diğer tıbbi durumların potansiyeli nedeniyle bazen zor olabilir. ADH için Lake Louise skoru veya Çevresel Semptom Anketi (ESQ) AMS-C skoru kullanılabilir; baş ağrısının varlığıyla birlikte 3 veya daha fazla puana ulaşmak ADH tanısını karşılar.

Tedavi

YİH’nin önlenmesinde, 2500 metrenin üzerindeki irtifalara yavaş tırmanış ve her 3-4 günde bir dinlenme günü dahil olmak üzere farmakolojik olmayan önlemler esastır. Hızlı tırmanış planlayan veya ADH’ye bilinen duyarlılığı olan hastalar için asetazolamid veya deksametazon profilaktik olarak verilebilir; asetazolamid tercih edilir. Önceden radyografik olarak belgelenmiş YİPÖ öyküsü olan bireylerde YİPÖ insidansını azaltmak için nifedipin profilaksisi önerilir. YİH gelişen hastalarda “DUR, DINLEN, TEDAVİ ET ve ALÇAL” yaklaşımı izlenmelidir. ADH için baş ağrıları parasetamol gibi basit analjeziklerle ve bulantı/kusma antiemetiklerle tedavi edilirken, semptomlar devam ederse alçalma tercih edilen tedavidir. YİPÖ ve YİBÖ için hızlı alçalma tek güvenilir tedavi seçeneğidir ve genellikle hayat kurtarıcı olabilir. Alçalma geciktiğinde veya mümkün olmadığında, ek oksijen veya taşınabilir hiperbarik oda (simüle edilmiş alçalma) kullanılabilir. YİPÖ tedavisinde nifedipin, YİBÖ tedavisinde ise deksametazon endikedir.