Yetişkinlerde Etanol Zehirlenmesi

Yılbaşı, eğlence ve alkol tüketiminin yoğunlaştığı bir dönemdir ve bu nedenle etanol zehirlenmesi vakaları acil servislerde artış gösterir. Etanolün merkezi sinir sistemi üzerindeki depresan etkileri klinik olarak hafif sarhoşluktan komaya kadar değişen bir yelpazede kendini gösterebilir. Bu yazımızla, acil servislerde nöbet tutan hekimlerimize etanol intoksikasyonlarına yaklaşım önerilerini zenginleştirmeyi amaçlamaktayız.

Patofizyoloji

Etanol, gastrointestinal sistemden hızla emilir ve karaciğerde alkol dehidrogenaz (ADH) enzimi tarafından metabolize edilir. ADH’nin kadınlarda daha az aktif olması nedeniyle kadınlar aynı miktarda alkol tüketiminde daha ciddi etkilenebilir. Alkol, merkezi sinir sisteminde depresyona neden olur ve etkileri kandaki etanol düzeyine bağlı olarak değişiklik gösterir.

Etanolün etkileri arasında:

• Düşük düzeylerde: Hafif öfori, koordinasyon kaybı,
• Orta düzeylerde: Psikomotor yetersizlik, peltek konuşma, davranış kontrolünün azalması,
• Yüksek düzeylerde: Solunum depresyonu, koma ve ölüm.

Etanol aynı zamanda metabolik komplikasyonlara yol açabilir: hipoglisemi, hiperlaktatemi ve hipokalemi yaygın metabolik bozukluklar arasındadır.

Serum Etanol Konsantrasyonu ve Klinik Etkiler

Etanol zehirlenmesi olan hastaların başvuruları oldukça çeşitlidir. Yaygın semptomlar arasında:

• Peltek konuşma,
• Ataksi (denge kaybı),
• Uyku hali,
• Bilinç kaybı yer alır.

Ciddi vakalarda solunum depresyonu, hipotansiyon ve hipoksi görülebilir. Özellikle alışkanlık dışı alkol kullanan bireylerde zehirlenme etkileri daha belirgindir. Kronik alkol tüketimi olan bireylerde ise yüksek serum etanol düzeylerine rağmen hafif semptomlar görülebilir.

Saatlik Kan Düzeyinde Etanol Düşüşü Ne Kadardır?

Etanolün kandaki metabolik düşüş hızı bireysel farklılıklar gösterir:

• Alkol Alışkanlığı Olmayan Kişilerde: Saatte yaklaşık 15-20 mg/dL (3-4,5 mmol/L) oranında düşüş olur.
• Kronik Alkol Kullanıcılarında: Metabolizma hızları daha yüksektir ve saatlik 25-35 mg/dL (5,5-8 mmol/L) arasında düşüş gözlenir.

Bu düşüş hızları, karaciğerin metabolik kapasitesine ve bireyin genel sağlık durumuna bağlıdır. Kronik kullanıcılar, yüksek etanol toleransı nedeniyle serum düzeyleri yüksek olsa da minimal klinik belirtiler gösterebilirler.

Kan Gazı Almak Şart Mıdır?

Kan gazı analizi her etanol zehirlenmesi vakasında zorunlu değildir. Ancak bazı klinik durumlarda hayati öneme sahiptir:

1. Metabolik Asidoz Şüphesi: Toksik alkol (metanol, etilen glikol) alım şüphesi olan hastalarda Anyon açıklığı artmış metabolik asidoz varlığını tespit etmek için kan gazı gereklidir.
2. Hipoksi ve Solunum Yetmezliği: Hipoventilasyon, hipoksi veya bilinç bulanıklığı durumlarında arteriyel kan gazı analizi ile oksijenasyon ve karbon dioksit seviyeleri ile elektrolit değerleri için kan gazı gerekmektedir.

Klinik olarak stabil ve açıkça etanol intoksikasyonu tanısı konmuş bir hastada kan gazı genellikle gerekli değildir.

Taburcu Etmeden Önce Etanol Düzeyinin Sıfırlanmasını Beklemeli Miyiz?

Etanol düzeyinin sıfırlanmasını beklemek taburculuk için bir gereklilik değildir. Serum etanol düzeyi yerine hastanın klinik durumu önceliklidir:

• Klinik Stabilite: Hasta bilinç düzeyi normale dönmüşse ve vital bulgular stabil ise taburculuk düşünülebilir.
• Eşlik Eden Komplikasyonların Dışlanması: Hipoglisemi, kafa travması veya diğer ciddi durumlar ekarte edilmiş olmalıdır.

 Hasta, ayık ve sorumluluk alabilecek bir refakatçi eşliğinde taburcu edilmelidir.

Ancak mesleki sorumluluk taşıyan bireylerde (örneğin ticari araç sürücüleri) veya hukuki süreç gerektiren durumlarda serum etanol düzeyinin yasal sınırlar içinde olması gerekebilir. 

Yönetim Stratejileri

• Hafif Zehirlenme: Klinik izlem yeterlidir. IV sıvı genellikle gerekli değildir.
• Orta Derecede Zehirlenme: Hipovolemi varsa intravenöz sıvı tedavisi uygulanabilir. Serum glikoz düzeyi ve elektrolitler takip edilmelidir.
• Şiddetli Zehirlenme: Solunum depresyonu olan hastalarda entübasyon gerekebilir. Tiamin uygulaması (100 mg IV) ile Wernicke ensefalopatisi önlenmelidir.

Sonuç

Yılbaşı dönemlerinde etanol zehirlenmesi vakalarına doğru ve hızlı bir şekilde yaklaşmak acil servislerde hayati önem taşır. Taburculuk kararı verirken klinik stabiliteye ve hasta güvenliğine öncelik verilmelidir. Kan gazı gibi tetkikler yalnızca gerekli durumlarda yapılmalıdır ve taburculuk kararı vermeden önce bandrollü alkol alıp almadığı, kaçak alkol intoksikasyon şüphesi mutlaka netleştirilmelidir.

Uzm. Dr. Ömer Faruk İŞLEYEN