Üst Solunum Yolu Öksürük Sendromu

Özet

Üst solunum yolu öksürük sendromu, boğazdan kaynaklanan anormal hisler ve sıklıkla postnazal damla hissiyle birlikte ortaya çıkan, sekiz haftadan uzun süren kronik öksürük tablosudur; bu sendromda hastalar boğazda bir şeyin takılmış veya rahatsız edici bir his olduğunu, sık boğaz temizleme ve arka orofarengeal mukus birikimini sıklıkla bildirirler ve yaşam kalitesi üzerinde belirgin olumsuz etki oluşabilir. Tanıda patognomonik laboratuvar veya görüntüleme bulgusu yoktur; tanı öykü, fizik muayene, temel görüntüleme ve laboratuvar testleriyle diğer olası nedenlerin dışlanması ve özellikle birinci nesil antihistaminik ile dekonjestan kombinasyonuna verilen terapötik yanıtın değerlendirilmesi yoluyla doğrulanır. Sendromun etyolojisi çoğunlukla nazal veya sinüs hastalığı ve buna bağlı üst solunum yolu anormallikleriyle ilişkilidir, mevsimsel alerjenler ya da mesleksel maruziyetler tetikleyici olabilir ve bazı olgularda gastroözofageal reflü veya laringeal disfonksiyon eşlik eder. Tedavi, tetikleyicilerin belirlenmesi ve kaçınılması, birinci basamakta birinci nesil antihistaminik ile dekonjestan kombinasyonu şeklinde ampirik farmakoterapi, eşlik eden rinit veya sinüzit için hedeflenmiş lokal veya sistemik tedaviler ve gerektiğinde konuşma-dil terapisi gibi farmakolojik olmayan yaklaşımları kapsar; dirençli veya karmaşık olgularda ileri değerlendirme, sinüs görüntülemesi, nazolaringoskopi ve KBB/allerji veya pulmoner konsültasyonları gerektirir.

Tanı

Tanı, sekiz haftayı aşan kronik kuru öksürük ile birlikte boğazda hoş olmayan bir his veya postnazal damla hissinin varlığına dayanır; ayrıntılı ilaç geçmişi (özellikle ACE inhibitörleri) ve yaşam tarzı/mesleki maruziyetlerin sorgulanması temel olup fizik muayenede arka orofarinks mukus birikimi veya taşlı mukoza görünümü, burun içi ödem, kabuklanma veya polip gibi bulgular araştırılır. Temel laboratuvar ve görüntüleme ile akciğer patolojileri dışlanmalı; tam kan sayımı, inflamasyon göstergeleri (ESR/CRP), göğüs röntgeni ve spirometri rutin olarak istenir; gerektiğinde serum total IgE, spesifik alerjen testleri, PEFR takibi, sinüs BT ve kontrastlı veya kontrastsız göğüs BT’si eklenir. Kesin tanı için birinci nesil antihistaminik ile dekonjestan kombinasyonuna ampirik deneme yapılması ve genellikle iki hafta içinde öksürükte düzelme beklenmesi diagnostik ve terapötik olarak kritik kabul edilir. Larengeal aşırı duyarlılık, ses değişiklikleri veya inspiratuar hırıltı gibi bulgular varsa nazolaringoskopi ve gerekirse bronş provokasyon testleri ek değerlendirme sağlar.

Tedavi

Tedavi stratejisi aşamalıdır: ilk adım tetikleyici tespiti ve kaçınmadır; yaşam tarzı ve çevresel maruziyetlerin azaltılması, iç mekan havalandırmasının iyileştirilmesi ve kişisel koruyucu önlemler temel nonfarmakolojik yaklaşımlardır. Birinci basamak farmakoterapi ampirik olarak birinci nesil antihistaminik (örneğin klorfeniramin) ile dekonjestan (örneğin pseudoefedrin) kombinasyonudur; bu rejime verilen yanıt tanıyı doğrular ve yaklaşık olguların çoğunda iki hafta içinde belirgin iyileşme görülür. Eşlik eden alerjik rinit varlığında intranazal kortikosteroidler (örneğin mometazon), intranazal antihistaminikler (örneğin azelastin) veya sodyum kromoglikat gibi lokal terapiler, ayrıca lökotrien reseptör antagonistleri bazı bireylerde fayda sağlar. Eğer ampirik tedaviye yanıt alınamazsa sinüs hastalığı açısından görüntüleme ve gerekiyorsa antibiyotik veya antifungal tedaviler uygulanır; yapısal anormallikler KBB yönlendirmesi ile cerrahi olarak düzeltilebilir. Farmakolojik olmayan müdahaleler arasında konuşma ve dil terapisi, öksürük davranış modifikasyonu, hidrasyon ve larenks hijyeninin artırılması yer alır; nöromodülatörler (gabapentin) ve hedefe yönelik yeni ajanlar (P2X3 antagonistleri, ör. gefapiksant) dirençli olgularda fayda sağlayabilir ancak yan etki profilleri ve onay durumu göz önünde bulundurulmalıdır. Tedavi planı hasta bazlı ayarlanmalı, pseudoefedrin gibi ilaçların hipertansiyon ve böbrek hastalığı gibi kontrendikasyonları değerlendirilmeli ve sedasyon riski nedeniyle doz başlangıcı önerilerine uyulmalıdır.