Türkiye'deki Zehirli Yılanlar

Türkiye’de yılan sokmalarına karşı acil serviste hızlı ve doğru bir yaklaşım, yılan türlerini doğru tanımlamakla mümkündür. Zehirli ve zehirsiz yılanları ayırt etme bilgisine sahip olan doktorlar, acil tedavi süreçlerini daha etkin bir şekilde yürütebilir. Dış görünüşlerine göre yılanları ayırt etmek için bazı temel ipuçları ile yazımıza başlıyoruz 🙂

Zehirli ve Zehirsiz Yılanları Ayırt Etme İpuçları

1. Baş Şekline Dikkat Edin: Zehirli yılanların baş yapısı genellikle üçgen ya da ok şeklindedir ve boyun bölgesinden daha geniştir. Örneğin, Türkiye’de sıkça görülen engerek türleri bu baş yapısına sahiptir.

2. Göz Yapısı: Zehirli yılanların göz bebekleri genellikle dikey ve yırtıcı bir görünüme sahiptir. Zehirsiz yılanların göz bebekleri ise yuvarlaktır. Bu detay, acil durumda hızlı bir değerlendirme için yararlıdır.

3. Vücut Rengi ve Desenleri: Zehirli yılanların vücutlarında dikkat çekici desenler bulunur. Türkiye’deki bazı engerek türlerinde koyu zikzak desenler görülmektedir. Bu desenler, yılanın zehirli olabileceğine dair önemli bir işarettir.

4. Davranış Özellikleri: Zehirli yılanlar tehdit altında hissettiklerinde saldırgan bir tavır sergileyebilir ve hırlama benzeri sesler çıkarabilir. Zehirsiz yılanlar ise genellikle kaçma eğilimindedir.

Türkiye’deki Zehirli Yılan Türleri ve Özellikleri

Aşağıda Türkiye’de yaygın olarak bulunan zehirli yılan türleri, özellikleri ve bölgeleri hakkında bilgi verilmiştir:

1. Anadolu Küçük Engereği (Vipera anatolica)

• Başlıca Özellikler: Türkiye’ye özgü olan Anadolu Küçük Engereği, zehirli bir yılan türüdür. Genellikle 50-70 cm boyutlarında olup, üçgen baş yapısına sahiptir.
• Desen ve Renk: Vücut rengi gri, kahverengi veya sarımsı tonlarda olup zikzak desenlere sahiptir.
• Davranış: İnsanlardan uzak durur ancak tehdit altında hissederse saldırganlaşabilir.
• Bölge: Batı Anadolu’da, özellikle Antalya çevresindeki dağlık alanlarda yaygındır.

2. Osmanlı (Şeritli) Engereği (Vipera xanthina)

• Başlıca Özellikler: Endemik ve nadir bir tür olan Osmanlı Engereği, 60-80 cm uzunluğundadır.
• Desen ve Renk: Gri veya açık kahverengi tonlarında olup, siyah ya da koyu kahverengi şeritleri vardır.
• Davranış: Tehdit altında kıvrılarak savunma pozisyonu alır.
• Bölge: Güney Anadolu’da, özellikle Toros Dağları ve Bolkar Dağları civarında bulunur.

3. Kafkas Burunlu Engerek (Vipera transcaucasiana)

• Başlıca Özellikler: Burun kısmında belirgin bir çıkıntı ile tanınır ve oldukça zehirlidir.
• Desen ve Renk: Gri veya açık kahverengi olup, koyu renkli zikzak desenleri vardır.
• Davranış: Saldırgan bir yapıya sahip olup tehdit edildiğinde hızlı hareket eder.
• Bölge: Kuzeydoğu Anadolu’da, özellikle Artvin ve çevresinde yaygındır.

4. Koca Engerek (Vipera lebetina)

• Başlıca Özellikler: Türkiye’nin en büyük zehirli yılanlarından biridir, ortalama 1-1.5 metre uzunluğundadır.
• Desen ve Renk: Gri, kahverengi veya açık yeşil tonlarında, düzensiz desenleri vardır.
• Davranış: Yavaş hareket eder ancak tehdit altında saldırabilir.
• Bölge: Güney ve Batı Anadolu’da, özellikle Akdeniz Bölgesi’nde yaygındır.

5. Bolkar Engereği (Montivipera bulgardaghica)

• Başlıca Özellikler: Endemik ve zehirli bir türdür, yaklaşık 60-80 cm uzunluğundadır.
• Desen ve Renk: Gri veya kahverengi olup, beyaz bantlarla koyu desenlere sahiptir.
• Davranış: Tehdit altında hızlı hareket edebilir.
• Bölge: Toros Dağları, özellikle Bolkar Dağları çevresinde yaygındır.

6. Ağrı Engereği (Vipera raddei)

• Başlıca Özellikler: Türkiye’nin doğusunda yaşayan endemik bir türdür, boyu 50-70 cm arasındadır.
• Desen ve Renk: Gri veya kahverengi zemin üzerine zikzak desenlere sahiptir.
• Davranış: İnsanlardan uzak durur ancak tehdit altında saldırganlaşabilir.
• Bölge: Doğu Anadolu’da, özellikle Ağrı Dağı çevresinde bulunur.

7. Wagner Engereği (Vipera wagneri)

• Başlıca Özellikler: Türkiye’ye özgü, nadir ve tehlikeli bir türdür, boyu 60-70 cm civarındadır.
• Desen ve Renk: Sarımsı gri renkte olup koyu desenleri vardır.
• Davranış: Oldukça agresif olup tehdit altında hızlı tepki verir.
• Bölge: Doğu Anadolu’da, yüksek rakımlı alanlarda yaşar.

8. Bozkır Engereği (Vipera eriwanensis)

• Başlıca Özellikler: Küçük yapılı ve hafif zehirli bir türdür, boyu 40-60 cm arasındadır.
• Desen ve Renk: Gri veya kahverengi tonlarında hafif zikzak desenleri vardır.
• Davranış: Tehdit altında kıvrılarak savunma pozisyonuna geçebilir.
• Bölge: İç Anadolu ve Doğu Anadolu’da dağlık ve bozkır alanlarda yaşar.

9. Baran Engereği (Vipera barani)

• Başlıca Özellikler: Türkiye’ye özgü nadir ve zehirli bir tür olup boyu yaklaşık 50-70 cm’dir.
• Desen ve Renk: Kahverengi, gri veya sarımsı tonlarda koyu desenlere sahiptir.
• Davranış: Tehdit edildiğinde kıvrılarak savunma pozisyonu alabilir.
• Bölge: Karadeniz Bölgesi, özellikle Artvin çevresinde yaygındır.

10. Darevski Engereği (Vipera darevskii)

• Başlıca Özellikler: Türkiye’de nadir görülen, küçük yapılı bir türdür, boyu 40-60 cm civarındadır.
• Desen ve Renk: Kahverengi tonlarda belirgin zikzak desenlere sahiptir.
• Davranış: İnsanlardan uzak durur ancak tehdit altında kıvrılıp savunmaya geçebilir.
• Bölge: Doğu Karadeniz, özellikle Artvin ve Ardahan çevresinde bulunur.

11. Kafkas Engereği (Vipera kaznakovi)

• Başlıca Özellikler: Oldukça zehirli, nadir bir türdür, boyu 50-80 cm’dir.
• Desen ve Renk: Kırmızımsı kahverengi veya koyu gri renklerde, zikzak desenlere sahiptir.
• Davranış: Tehdit edildiğinde oldukça agresif bir savunma gösterir.
• Bölge: Kuzeydoğu Anadolu, özellikle Artvin ve Rize çevresinde yaygındır.

12. Çoruh Engereği (Vipera pontica)

• Başlıca Özellikler: Tehlikeli ve endemik bir türdür, boyu 50-70 cm’dir.
• Desen ve Renk: Gri veya kahverengi zemin üzerine zikzak desenlere sahiptir.
• Davranış: Tehdit altında savunma pozisyonuna geçebilir.
• Bölge: Karadeniz Bölgesi, özellikle Artvin çevresinde bulunur.

13. Çöl Kobrası (Walterinnesia morgani)

• Başlıca Özellikler: Türkiye’de nadir görülen, oldukça tehlikeli bir türdür, boyu 1-1.5 metreyi bulur.
• Desen ve Renk: Tamamen siyah ve parlak bir görünüme sahiptir.
• Davranış: Agresif bir türdür ve tehdit altında hızla savunmaya geçebilir.
• Bölge: Güneydoğu Anadolu’da görülebilir.

Uzm. Dr. Ömer Faruk İŞLEYEN