Trigeminal Nevralji

Özet

Trigeminal nevralji, trigeminal sinirin bir veya daha fazla dalının dağılımında tekrarlayan, genellikle tek taraflı, saniyelerden iki dakikaya kadar sürebilen şiddetli, keskin ve elektrik çarpmasına benzeyen paroksismal yüz ağrılarıyla karakterize kronik bir ağrı sendromudur; ataklar yüz veya ağız mekanik uyarımlarıyla tetiklenebilir ve hastalar arasında stereotipik bir atak deseni görülür. Başlangıçta tıbbi tedavi tercih edilir ve karbamazepin veya okskarbazepin gibi antikonvülzanlar çoğu hastada etkili başlangıç ağrı kontrolü sağlar; buna rağmen tedavi yanıtı zamanla azalma gösterebilir ve bazı hastalar ilaçlara dirençli hale gelebilir. Cerrahi ve ablasyon yöntemleri farmakolojik tedaviye yanıt vermeyen olgularda önerilir; mikrovasküler dekompresyon klasik trigeminal nevralji için ilk basamak prosedür olup iyi uzun dönem ağrı kontrolü sağlarken zekâ zararları minimaldir; perkutane gangliolizler, balon kompresyonu ve stereotaktik radyocerrahi daha az invaziv seçenekler olarak değerlendirilir ve her birinin etkinlik, nüks ve duyusal komplikasyon profilleri farklıdır. Gelişen tedavi yaklaşımları arasında botulinum toksini A uygulamaları ve intravenöz veya lokal lidokain rejimleri yer almakta olup nörostimülasyonun rolü araştırılmaya devam etmektedir.

Tanı

Tanı, ayrıntılı anamnez ve nörolojik muayeneye dayanan klinik bir tanıdır; tipik öyküde tek taraflı, stereotipik, çok kısa süreli şiddetli ataklar, belirli tetikleyiciler ve ataklar arasında normal veya belirgin nörolojik defisit yokluğu vardır. İkincil nedenleri dışlamak amacıyla manyetik rezonans görüntüleme önerilir; özellikle iki taraflı ağrı, duyusal bozukluk veya nörolojik defisit varlığında ileri görüntüleme ile beyin sapı lezyonları, tümörler veya multipl skleroz plakları değerlendirilmelidir. Elektrofizyolojik testler ve trigeminal refleks ölçümleri, MRI yapılamayan durumlarda ikincil nedenlerin araştırılmasında yardımcı olabilir. Tanı koyarken tetikleyici noktaların yeniden oluşturulması ve tetikleyici ile atak ilişkisinin doğrulanması yararlıdır.

Tedavi

Tedavi ilk aşamada farmakolojik olup karbamazepin veya okskarbazepin birincil seçeneklerdir; bu ilaçlar başlangıçta çoğu hastada belirgin ağrı kontrolü sağlar ancak ilaç etkileşimleri, yan etki profili ve nadir fakat ciddi alerjik reaksiyon riski nedeniyle düzenli takip gerektirir. Karbamazepin ve okskarbazepine yanıt alınamayan veya tolere edilemeyen vakalarda lamotrijin, gabapentin, pregabalin veya baclofen gibi alternatif antikonvülzanlar ve adjuvan ajanlar sırayla ya da kombinasyon halinde denenebilir. İlaç tedavisine yanıt vermeyen klasik trigeminal nevraljide mikrovasküler dekompresyon tercih edilirken cerrahi riske veya açık cerrahi istemeyen hastalarda stereotaktik radyocerrahi, perkutane ganglioliz teknikleri veya balon kompresyonu gibi ablasyon yöntemleri uygulanabilir; her yöntemin ağrı remisyon oranları, nüks sıklığı ve duyusal motor komplikasyon riskleri farklıdır ve hasta odaklı karar gerektirir. Ağrı yönetimi multidisipliner bir yaklaşımı gerektirir; psikolojik destek, hasta eğitimi ve düzenli ağrı günlükleri tedaviye uyum ve sonuçların değerlendirilmesinde yardımcı olur.