Toplum kökenli pnömoni (TKP), sık karşılaşılan bir enfeksiyon olup acil servislerde etkili bir yönetim gerektirir. Klinik değerlendirme, radyografik bulgular ve hastanın genel durumu, uygun tedavi ve hasta yönetiminde önemli bir rol oynar. ATS/IDSA 2019 rehberine dayanarak hastaların yatış, taburculuk ve tedavi süreçlerini gelin beraber inceleyelim.
Kılavuzun tamamına ulaşmak için buraya tıklayabilirsiniz.
Tanı ve İlk Değerlendirme
- Klinik Bulgular: Öksürük, halsizlik, ateş, göğüs ağrısı ve dispne gibi şikayetler olması.
- Radyografik Bulgular: Göğüs röntgeninde pnömonik infiltrasyonun görülmesi tanıyı destekler.
- Laboratuvar Testleri: Kan gazı, tam kan sayımı, CRP, prokalsitonin ve kan kültürleri (gerekli durumlarda) istenmelidir. (Kan kültürleri acilden değil yattığı klinikten istenmelidir.)
Yatış ve Taburculuk Kriterleri
CURB-65 Skoru:
- Konfüzyon: Yeni başlayan bilinç bulanıklığı.
- Üre: ≥20 mg/dL.
- Solunum Hızı: ≥30/dk.
- Sistolik Kan Basıncı: <90 mmHg veya Diyastolik <60 mmHg.
- Yaş: ≥65.
- 0-1 Puan: Ayakta tedavi uygun.
- 2 Puan: Yatış düşünülmeli.
- 3+ Puan: Yüksek risk; yoğun bakım değerlendirmesi.
Ağır TKP Kriterleri:
Major Kriterler: Mekanik ventilasyon ihtiyacı, vazopressör gerektiren septik şok.
MinörKriterler: Solunum hızı ≥30/dk, multilober infiltrasyon, hipotansiyon, hipoksi (PaO2/FiO2 ≤250), lökopeni (<4,000 hücre/μL), trombositopeni (<100,000/μL), üremi (BUN ≥20 mg/dL).
Ampirik Antibiyotik Tedavisi
Ayakta Tedavi (Düşük Riskli Hastalar):
- Amoksisilin: 1 g, günde 3 kez.
- Doksisiklin: 100 mg, günde 2 kez.
- Makrolid: Azitromisin (500 mg ilk gün, sonra 250 mg/gün) veya Klaritromisin (500 mg, günde 2 kez) — direnç oranı <%25 ise.
Komorbiditesi Olan Hastalar:
- Kombine Tedavi:
- Amoksisilin-klavulanat veya Seftin (Cefuroksim): 500 mg, günde 2 kez.
- + Makrolid veya Doksisiklin.
- Tekli Tedavi:
- Solunum florokinolonu: Levofloksasin (750 mg/gün), Moksifloksasin (400 mg/gün).
Yatan Hastalar (Ağır Olmayan):
- Beta-laktam + Makrolid: Örneğin, Seftriakson (1-2 g/gün) + Azitromisin.
- Florokinolon Tek Başına: Levofloksasin (750 mg/gün).
Yoğun Bakım Hastaları:
- Beta-laktam + Makrolid veya Beta-laktam + Florokinolon: Örneğin, Seftriakson + Azitromisin veya Moksifloksasin.
Taburculuk Kriterleri
Hastanın taburculuğu şu durumlarda değerlendirilebilir:
- Ateşin düşmesi (<38°C) ve stabil seyretmesi.
- Solunum hızının normale dönmesi (<24/dk).
- Oksijen satürasyonu ≥%92.
- Oral alımın sağlanması ve hemodinamik stabilite.
Sonuç
Acil servislerde TKP yönetiminde hasta stabilizasyonu, doğru antibiyotik seçimi ve taburculuk kriterlerine uygun kararlar hayati öneme sahiptir. Vitalleri doğal olan, takipnesi olmayan ve yatış kriterlerini taşımayan hastalar ayaktan takip edilebilmektedir.
Uzm. Dr. Ömer Faruk İŞLEYEN
