Sarı Humma

Özet

Sarı humma, Aedes ve Haemagogus cinsine ait sivrisinekler tarafından taşınan bir flavivirüsün yol açtığı, Güney Amerika, Karayipler ve Afrika’da endemik olan ve klinik spektrumu asemptomatik enfeksiyonlardan yüksek mortaliteli hemorajik ateşe kadar uzanan bir viral hastalıktır; bazı olgularda başlangıçtaki nonspecifik viral dönemden sonra 24–48 saatlik bir remisyonu takiben toksik döneme girme ve karaciğer ile böbrek yetmezliği, koagulopati, şok ve ölümle sonuçlanma riski mevcuttur. Tanı, hastanın epidemiyolojik maruziyeti ve aşı geçmişi ile birlikte viral RNA saptaması için RT‑PCR ve serolojik testler temelinde doğrulanır; akut dönemde RT‑PCR ile viral genom tespit edilmesi kesin tanıdır, RT‑PCR negatifse serolojik testlerle takip gerekir. Spesifik antiviral ajanlar mevcut olmadığından tedavi esas olarak yoğun destekleyici bakım, hemodinamik ve solunum desteği, kanama komplikasyonlarında kan ürünleri ve gerektiğinde renal destek şeklindedir; primer korunma ise canlı attenüe 17D aşısı ile yapılır ve aşı, riskli bölgelere seyahatten en az 10 gün önce uygulanmalıdır.

Tanı

Sarı humma tanısı, endemik bölgeye seyahat veya yerleşim öyküsü olan ateşli hastalarda klinik bulgular, laboratuvar çalışmaları ve epidemiyolojik verilerin birlikte değerlendirilmesiyle konur; akut fazda RT‑PCR ile viral RNA pozitifliği tanıyı doğrular, semptom başlangıcından 6. günden sonra yapılan IgM ELISA veya nötralizasyon testleri ile serokonversiyon gösterilmesi de tanıyı destekler. Serolojik testlerin diğer flavivirüslerle çapraz reaksiyon gösterebileceği göz önünde bulundurularak, özellikle dengue veya Zika’nın birlikte dolaştığı bölgelerde diferansiyel IgM testleri ve mümkünse nötralizasyon testleri kullanılır; şüpheli vakalarda erken dönemde alınan örneklerin belirsiz olabileceği ve ikinci örnek ile tekrarlanması gerektiği kabul edilir. Tanıda ayrıca tam kan sayımı, karaciğer fonksiyon testleri, koagülasyon profili ve idrar analizleri gibi destekleyici testler ile EKG ve gerektiğinde doku örneklerinin histopatolojik incelemesi kullanılabilir.

Tedavi

Tedavi seçenekleri arasında sarı humma için onaylı bir antiviral bulunmamakla birlikte, klinik olarak tanımlanamayan viral hemorajik ateş şüphesinde empirik olarak ribavirin başlanabileceği ancak sarı humma doğrulandığında ribavirinin etkinliğinin sınırlı olduğu ve kesilmesi gerektiği kabul edilir. Kesin tedavi multidisipliner destekleyici bakımdır; bu, yeterli sıvı ve beslenme desteği, hipoglisemi önlemleri, nazogastrik aspirasyonla aspirasyon riski yönetimi, H2 reseptör antagonisti ile gastrointestinal kanama önleme, vazopresörlerle hemodinamik destek, oksijenasyon ve mekanik ventilasyon gerektiğinde solunum desteği, asidoz ve metabolik bozuklukların düzeltilmesi, şiddetli kanamalarda taze donmuş plazma ve kan ürünleri ile koagülopati yönetimi ve böbrek yetmezliğinde hemodiyaliz gibi organ desteğini kapsar. Ağrı ve ateş kontrolü için analjezik/antipiretikler önerilirken NSAID ve aspirin gibi antitrombotik risk artırıcı ilaçlardan kaçınılır; yaşamı tehdit eden veya çoklu organ yetmezliği gelişen hastalar yoğun bakımda izlenir ve ikincil bakteriyel enfeksiyon şüphesinde antibiyoterapi uygulanır.