Raşitizm

Özet

Raşitizm, uzun kemiklerin büyüme plakalarında yetersiz mineralizasyon sonucunda ortaya çıkan ve büyüme, kemik dayanıklılığı ile şekil bozukluklarını etkileyen bir iskelet hastalığıdır. Hastalık çocukluk döneminde, epifiz plakları kapanmadan önce görülür ve tipik olarak bilek, diz ve kostokondral birleşimlerde metafizel genişleme, epifiz düzensizlikleri, metafizel çökme ve rijid deformitelerle kendini gösterir. Etiyolojik olarak en sık beslenme kaynaklı D vitamini eksikliği sorumludur; bunun yanı sıra diyetle yetersiz kalsiyum veya fosfor alımı, genetik hipofosfatemik durumlar ve böbrek kaynaklı fosfat kayıpları da nedenler arasındadır. Klinik sunum büyüme geriliği, kemik ağrısı, kemik deformiteleri, kas zayıflığı ve hipokalsemiye bağlı nörolojik bulgular şeklinde olabilir. Tedavi temel olarak eksik olan besin öğesinin veya etken mekanizmanın düzeltilmesine dayanır; D vitamini replasmanı, yeterli oral kalsiyum ve gerektiğinde fosfat takviyesi veya aktif D vitamini formları kullanılır. Genetik veya tumöre bağlı hipofosfatemik formlarda özel tedaviler ve FGF-23 hedefli ajanlar gerekebilir. Erken tanı ve uygun tedavi ile biyokimyasal ve radyolojik düzelme beklenir; ancak uzun süreli veya ileri deformite durumlarında ortopedik girişimler gerekli olabilir.

Tanı

Tanı, klinik değerlendirme, radyolojik bulgular ve biyokimyasal testlerin birlikte yorumlanması ile konur. Klinik öyküde eksik güneş maruziyeti, uzun süreli emzirme takviyesi olmaksızın, düşük kalsiyum veya fosfor alımı ya da aile öyküsü aranmalıdır. Radyografide metafizel genişleme, epifiz plağında çukurlaşma, Looser bölgeleri ve genel olarak azalmış mineralizasyon gözlenir. Biyokimyasal değerlendirme serum kalsiyum, inorganik fosfor, 25-hidroksivitamin D (kalsidiol), 1,25-dihidroksivitamin D (kalsitriol), PTH, alkalen fosfataz ve idrar kalsiyum ve fosfor ölçümlerini kapsar; hipokalsemik raşitizmde kalsiyum ve fosfor düşük, PTH ve alkalen fosfataz yüksekken; hipofosfatemik formlarda serum fosfor düşük ve idrar fosforu yüksektir. Tanısal yaklaşımda vitamin D eksikliği dışlanmadan hipofosfatemik nedenlere kesin tanı konmamalıdır. Tümör kaynaklı veya genetik nedenlerde ileri görüntüleme, genetik testler ve nefrokalsinoz taraması gerekebilir.

Tedavi

Tedavi etiolojiye göre özelleştirilir; beslenme kaynaklı D vitamini eksikliği ve kalsiyum eksikliğinde temel yaklaşım yüksek veya küratif rejimlerde D vitamini (ergokalsiferol veya kolekalsiferol) replasmanı ile birlikte yeterli elementel kalsiyum alımının sağlanmasıdır. Pseudovitamin D eksikliğinde veya 1-alfa-hidroksilaz defektlerinde aktif D vitamini analogları (kalsitriol veya alfacalcidol) tercih edilir. Şiddetli D vitamini dirençli olgularda intravenöz kalsiyum desteği gerekebilir. Hipofosfatemik raşitizmde tedavi oral fosfat tuzları ile birlikte kalsitriol veya alfacalcidol ile kombine edilerek kemik hastalığı hedeflenir; tedavi sırasında hiperparatiroidizm, hiperkalsiüri, nefrokalsinozis riski nedeniyle sık biyokimyasal izlem zorunludur. X’e bağlı hipofosfatemide ikinci basamak olarak FGF-23 inhibitörü (burosumab) kullanılabilir; kullanım kriterleri, yaş, vücut ağırlığı ve radyografik bulgulara göre belirlenir. Tümör kaynaklı raşitizmde primer tedavi tümörün cerrahi rezeksiyonudur; tam rezeksiyon mümkün değilse kalsitriol ve/veya fosfat takviyesi ile medikal kontrol sağlanır. Tedavi sürecinde radyolojik iyileşme, biyokimyasal normalizasyon ve klinik düzelme izlenir; kalıcı kemik deformiteleri için ortopedik değerlendirme ve cerrahi gerekebilir.