Patlama Yaralanmalarında Triaj ve Acil Müdahale Rehberi

Patlama yaralanmaları, karmaşık ve genellikle multisistem etkileri olan travmalardır. Özellikle terör saldırıları gibi kitlesel olaylarda meydana gelen patlamalarda, acil tıp profesyonellerinin doğru saha triajı ve hızlı müdahalesi, yaşam kayıplarını azaltmada kritik rol oynar. Bu yazımızla, patlama yaralanmalarında saha triajı ve acil müdahaleler için rehber niteliğinde bilgiler sunmayı amaçladık.

Bu rehber, American College of Emergency Physicians (ACEP) ve diğer uluslararası kabul görmüş kuruluşların rehberlerinden faydalanılarak hazırlanmıştır. Kılavuza ulaşmak için tıklayabilirsiniz.

Saha Triajı

Patlama yaralanmalarında saha triajı, kritik yaralıları hızla tespit ederek hayatta kalma olasılıklarını artırmayı hedefler. Triaj protokolü, genellikle Glasgow Koma Skalası (GKS) <14, sistolik kan basıncı <90 mmHg veya solunum hızı <10 veya >29 olan hastaların yüksek öncelikli kabul edilmesini önerir. Ayrıca, patlama sonrası şu tür yaralanmalar triajda öncelikli değerlendirilmelidir:

• Baş, boyun, gövde veya ekstremiteye nüfuz eden yaralanmalar.
• İki veya daha fazla uzun kemik kırığı.
• Ezilme yaralanmaları veya ampütasyonlar.
• Pelvik kırıklar ve açık kafa travmaları.

Acil Müdahale ve Tedavi Yaklaşımı

Patlama sonrası hastaların değerlendirilmesi ve tedavisi, yaralanmanın tipine göre sınıflandırılarak yapılır:

1. Birincil Patlama Yaralanmaları:
   • Patlama Akciğeri (Blast Lung):

1. • Oksijen tedavisi ve ventilasyon yönetimi kritik önem taşır. Pnömotoraks varlığında acil torasentez veya tüp torakostomi uygulanmalıdır.
   • Timpanik Membran Rüptürü: Bu, ciddi blast yaralanmalarının bir göstergesi olabilir, ancak tek başına güvenilir bir belirteç değildir.
2. İkincil Yaralanmalar (Şarapnel Etkisi):
   • Tedavi: Şarapnel yaralanmaları enfeksiyon riski nedeniyle erken cerrahi debridman gerektirir. Radyolojik görüntüleme ile yabancı cisim tespiti yapılmalıdır.
3. Üçüncül Yaralanmalar (Atılma Etkisi):
   • Tedavi: Kafa travması, omurga yaralanmaları ve uzun kemik kırıkları gibi yaralanmalar uygun immobilizasyon ve cerrahi müdahale gerektirebilir.
4. Dördüncül Yaralanmalar (Diğer Faktörler):
   • Tedavi: Yanıklar, inhalasyon yaralanmaları gibi durumlardır ve multidisipliner bir yaklaşım gerektirir.

Saha Çalışmalarında Dikkat Edilecek Noktalar

• İkincil Patlayıcı Cihazlara Karşı Dikkat: Patlama sonrası olay yerinin güvenliği sağlanmalı ve ikincil cihazlar için sürekli tarama yapılmalıdır.
• Dekontaminasyon: Kimyasal veya radyolojik kontaminasyon şüphesi varsa, dekontaminasyon prosedürleri uygulanmalıdır.

Hastane Yönetimi

Hastane içinde, patlama yaralanmaları olan hastaların yönetimi öncelikli olarak ABC (Airway, Breathing, Circulation) protokolüne dayanır. Hastalar hızlı bir şekilde kategorize edilerek cerrahi, radyoloji ve kritik bakım ekiplerine yönlendirilmelidir. Ayrıca, büyük hasta gruplarının yönetiminde psikolojik destek hizmetleri sağlanmalıdır.

Uzm. Dr. Ömer Faruk İŞLEYEN