Kaymış Kapital Femoral Epifiz

Özet

Kaymış kapital femoral epifiz (SCFE), ergenlik çağında sık görülen ve genellikle kalça, kasık, uyluk veya dizde ani ya da sinsi başlangıçlı ağrı ile kendini gösteren bir proksimal femur büyüme plağı instabilitesidir. Hasta genellikle topallama, etkilenen tarafta dışa dönük bir yürüyüş ve kalça fleksiyonu sırasında zorunlu dış rotasyon bulgusu ile başvurur. Obezite, erken ergenlik gelişimi ve bazı endokrin veya metabolik bozukluklarla ilişkilidir; hastaların önemli bir kısmında iki taraflı tutulum gelişebilir. Tanıda antero-posterior ve lateral (özellikle kurbağa bacak lateral) kalça grafileri, Klein hattının değerlendirilmesi ve gerektiğinde eksikliği sorgulayan laboratuvar testleri kullanılır. Tedavinin temel amacı epifiz kaymasının ilerlemesini önlemek olup, stabil olgularda epifiz-in-situ tek vida ile sabitlenmesi tercih edilen yaklaşımdır; dengesiz olgularda acil cerrahi, ek dekompresyon ve gerektiğinde açık redüksiyon seçenekleri düşünülür. Uzun dönem komplikasyonları arasında osteonekroz, kondroliz ve kalça deformiteleri yer alır; bu nedenle cerrahi sonrası düzenli klinik ve radyolojik takip gereklidir. Karşı taraf kalça için profilaktik fikseleme bireysel risk faktörlerine göre değerlendirilmelidir.

Tanı

SCFE tanısı, klinik bulguların dikkatli değerlendirilmesi ve uygun görüntüleme ile konulur. Tipik klinik bulgular topallama, kalça/inguinal/ uyluk veya diz ağrısı, kalça fleksiyonu sırasında zorunlu dış rotasyon ve Trendelenburg pozitifliğidir. İlk görüntüleme olarak bilateral antero-posterior ve kurbağa bacak lateral grafiler istenir; Klein hattı epifizle kesişmiyorsa kayma düşündürür. Erken veya şüpheli vakalarda lateral görüntüler hassasiyeti artırır. İleri değerlendirme gerektiren veya altta yatan endokrin/metabolik nedenlerden şüphelenilen olgularda tiroid fonksiyon testleri, büyüme hormonu değerlendirmeleri ve metabolik panel istenir. Dengesiz olgularda acil ortopedi konsültasyonu, yürüme/ yük taşıma yeteneğinin değerlendirilmesi ve hızlı cerrahi planlama esastır.

Tedavi

Tedavi hedefi epifiz kaymasının ilerlemesini durdurmak, femoral başın vasküler beslenmesini korumak ve uzun vadeli mekanik komplikasyonları (femoro-asetabular sıkışma, erken artroz) en aza indirmektir. Stabil SCFE için in situ tek vida sabitlemesi primer tercihtir; bu yaklaşım basit, az komplikasyonlu ve düşük ilerleyici kayma oranı sağlar. Dengesiz SCFE acildir; genelde perkütan dekompresyon, nazik redüksiyon denemesi ve bir veya iki vida ile sabitleme yapılır; bazı seçilmiş olgularda modifiye Dunn gibi açık redüksiyon ve cerrahi kalça dislokasyonu ile baş yeniden hizalanması düşünülebilir fakat bu ileri teknik uzman cerrah merkezlerine sınırlıdır. Kemik grefti epifiziyodezisi veya spika alçısı gibi eski yaklaşımlar daha az tercih edilir. Karşı taraf kalça profilaktik fikseleme kararı; altta yatan metabolik-endokrin sorunlar, posterior eğim açısı (PSA), hastanın yaşı, obezite ve diğer risk faktörlerine göre kişiselleştirilir. İmplant çıkarılması gerekebileceğinden; komplikasyon riskleri, özellikle pediatrik implant çıkarma komplikasyonlarının yüksekliği göz önünde bulundurularak vaka bazında karar verilir. Ameliyat sonrası erken dönemde koltuk değneği ile kısıtlı ağırlık vermeye izin verilir; röntgenlerle epifiz kapanana kadar izlem yapılır.