Karbon Monoksit Zehirlenmesi

Özet

Karbon monoksit zehirlenmesi, hipoksiye, yaygın hücre hasarına ve hatta ölüme yol açabilen ciddi bir durumdur, öyle ki ciddi zehirlenme vakalarının yaklaşık üçte biri ne yazık ki ölümcül sonuçlanmaktadır. Bu zehirlenmeye neden olan karbon monoksit, renksiz ve kokusuz olması sebebiyle kolayca fark edilemeyen, sinsi bir gazdır ve maruziyet hem yangınla ilişkili hem de yangın dışı çeşitli kaynaklardan meydana gelebilir. Erken evrede görülen baş ağrısı, bulantı ve baş dönmesi gibi belirtiler spesifik olmadığından dolayı genellikle yanlış tanı riski mevcuttur. Maruziyetin süresi ve şiddeti arttıkça, miyokard iskemisi, enfarktüs, disritmiler ve kalp durması gibi hayatı tehdit eden kardiyovasküler etkiler ortaya çıkarken, nörolojik olarak akut inme benzeri belirtiler, kafa karışıklığı, zihinsel durumda değişiklik, koma ve senkop görülebilir. Klinik tanı genellikle hastanın öyküsü ve sunduğu semptomlara dayanarak konulur ve tanı, karboksihboglobin seviyesinin belirlendiği bir kan gazı analizi kullanılarak laboratuvar ortamında doğrulanır. Temel tedavi yöntemleri arasında yüksek akışlı oksijen tedavisi ile birlikte hastanın genel durumunu destekleyici bakımlar yer almakta olup, seçilmiş hastalarda hiperbarik oksijen tedavisine yönlendirme kararı verilirken kıdemli meslektaşlarla danışmak önem taşır.

Tanı

Karbon monoksit zehirlenmesi tanısı koymak için klinisyenlerin yüksek bir şüphe indeksine sahip olması kritik önem taşır çünkü akut zehirlenmenin erken belirtileri, sıklıkla grip, gastroenterit veya migren gibi daha yaygın hastalıklarla karıştırılabilmektedir. Akut zehirlenme tablosunda hastalar genellikle gerilim tipi baş ağrısı, bulantı, kusma, baş dönmesi, kafa karışıklığı ve göğüs ağrısı gibi spesifik olmayan semptomlarla başvurur ve baş ağrısı en sık bildirilen şikayettir. Tanının kesinleştirilmesi için arteryel veya venöz kan gazı analizi ile karboksihboglobin seviyesinin ölçülmesi gerekmektedir; bu zehirlenmede güvenilir bir sonuç vermediği için standart nabız oksimetresi kullanılmamalıdır. Hastanın öyküsü alınırken karbon monoksit maruziyetinin potansiyel kaynakları ve maruziyet süresi detaylıca sorgulanmalı, özellikle aynı ortamdaki diğer bireylerin veya evcil hayvanların benzer semptomlar yaşayıp yaşamadığı araştırılmalıdır. Ağır zehirlenme durumları, başlangıç karboksihboglobin seviyesinin %30’un üzerinde olması, nöbet, koma, metabolik asidoz, yükselmiş laktat, kalp durması, aritmiler veya miyokard enfarktüsü gibi şiddetli kardiyovasküler özelliklerin varlığı ile belirlenir ve derhal müdahale gerektirir.

Tedavi

Karbon monoksit zehirlenmesinin ana tedavisi, hastaya derhal yüksek akışlı oksijen verilmesi ve destekleyici bakımın sağlanmasıdır. Yüksek konsantrasyonda oksijen uygulanması, karbon monoksitin hemoglobine bağlanma yarı ömrünü önemli ölçüde azaltarak gazın vücuttan atılmasını hızlandırır. Hastanın maruziyetten sonra en az dört saat boyunca yakından değerlendirilmesi ve semptomları tamamen düzelene, karboksihboglobin seviyesi normale dönene kadar tedavinin sürdürülmesi tavsiye edilir. Belirli hasta gruplarında, özellikle %25’in üzerinde karboksihboglobin seviyesine sahip olanlarda, önemli nörolojik veya kardiyovasküler semptomları bulunanlarda ve hamile hastalarda hiperbarik oksijen tedavisi düşünülmelidir. Ancak, hiperbarik oksijen tedavisinin nörolojik sekelleri azaltmadaki genel rutin faydasını destekleyen kanıtlar zayıf ve tutarsız olduğundan, bu tedavinin uygulanması kararı uzman meslektaşlarla danışma sonucu ve yerel protokoller dikkate alınarak verilmelidir.