Folikülit

Özet

Folikülit, saç folikülünün herhangi bir kısmını içeren iltihaplı bir süreçtir ve en yaygın olarak bakteriyel, fungal, viral ve parazitik mikroorganizmaların neden olduğu enfeksiyonlara ikincil olarak ortaya çıkar. En sık görülen şekli yüzeysel olup genellikle Staphylococcus aureus enfeksiyonundan kaynaklanır; bu basit tip, kendiliğinden sınırlı olabilir ve antibakteriyel sabunların kullanımı gibi hijyenik önlemlerle tedavi edilebilir. Ancak, S. aureus’tan kaynaklanan daha derin enfeksiyonlar ve saç folikülü iltihabı (sycosis gibi), genellikle kültür duyarlılıklarına dayalı sistemik antibiyotik tedavisi gerektirir. Tedavi yaklaşımları, altta yatan nedene göre kişiselleştirilir ve MRSA taşıyıcılığının ortadan kaldırılması ve semptomatik tedaviler de dikkate alınması gereken önemli yöntemlerdir. Folikülit, klinik olarak saç foliküllerinin etrafında eritematöz papüller veya püstüller şeklinde görülür ve uzun süreli oral antibiyotik tedavisi gören akne hastalarında ortaya çıkabilir, bazen akne alevlenmesini taklit edebilir.

Tanı

Folikülit tanısı, çoğunlukla kıllı bir bölgede lezyon öyküsü ve fizik muayene bulgularına, yani saç foliküllerinin ostiumları etrafında eritematöz lezyonların varlığına dayanarak klinik olarak konulur ve çoğu zaman tanısal testler gerektirmez. Ancak, kalıcı veya alışılmadık vakalarda, enfeksiyöz etiyolojiyi doğrulamak için cilt sürüntüleri (bakteriyel, mantar ve şüpheli viral enfeksiyonlar için PCR) veya cilt biyopsisi düşünülebilir. Fizik muayenede, eritematöz papüller, püstüller veya kistler saç foliküllerinin ostiumları etrafında görülür ve papüller erozyona uğrayabilir veya kabuklanabilir. Derin inflamatuar infiltratlar genişlediğinde ağrılı furunküller veya karbunküller oluşabilir. Özgeçmişte kaplıca suyuna dalma öyküsü Pseudomonas folikülitini düşündürürken, son iki hafta içinde folikülit ile ilişkili ilaç kullanımı (kortikosteroidler, lityum, izoniazid gibi) ilaç kaynaklı foliküliti kuvvetle düşündürmektedir.

Tedavi

Basit folikülit vakaları genellikle kendiliğinden sınırlıdır ve antibakteriyel sabun kullanımı, bol giysiler giymek ve iyi hijyen uygulamak gibi basit önleyici önlemlerle yönetilebilir. Tekrarlayan enfeksiyöz folikülit tıbbi müdahale gerektirir ve etken mikroorganizma laboratuvar çalışmalarıyla belirlendiğinde, tedavi hedef organizmalara ve kültür duyarlılıklarına göre yönlendirilir. MSSA kaynaklı derin/tekrarlayan folikülit için oral penisilinaz dirençli antibiyotikler (sefalezin veya dikloksasilin gibi) kullanılırken, MRSA foliküliti için oral veya intravenöz antibiyotikler (klindamisin, trimetoprim/sulfametoksazol, minosiklin veya linezolid/vankomisin gibi) ve MRSA taşıyıcılığını ortadan kaldırma tedavileri (mupirosin, klorheksidin, rifampisin) düşünülür. Gram-negatif folikülit ve jakuzi foliküliti için topikal benzoil peroksit birincil tedavi olup, şiddetli jakuzi folikülitinde siprofloksasin dikkatle kullanılabilir. Fungal enfeksiyonlar (dermatofit, Malassezia veya Candida), topikal (ketokonazol) veya sistemik antifungal (itrakonazol, terbinafin, flukonazol) tedavilerle yönetilir. Viral folikülit için oral antiviral (asiklovir, valasiklovir) tedavi, Demodex foliküliti için ise antiparaziter tedavi (topikal permetrin veya oral ivermektin) önerilir. İlaç kaynaklı folikülitte ilk adım, neden olan ajanı durdurmak ve kaçınmak, mümkün değilse topikal tretinoin kullanmaktır. Eozinofilik püstüler folikülit ise indometasin ve kaşıntı için semptomatik tedavilerle yönetilirken, HIV ile ilişkili tiplerde altta yatan antiretroviral tedavi faydalı olabilir.