Donma

Özet

Donma, soğuğa maruz kalma sonrasında dokunun donmasıyla oluşan bir yaralanmadır ve şiddeti donmanın derinliği ve sonraki yaralanma ile belirlenir. Tanı klinik bulgulara dayanır, ancak teknetyum-99m veya manyetik rezonans taraması prognoz hakkında erken bir gösterge sağlayabilir. Tedavinin temel unsuru, yaralı dokunun hızlı bir şekilde ilk ısıtılmasıdır, ancak yeniden donmaktan kaçınmak için önlemler alınmalıdır. Termal bir yaralanma olması nedeniyle yara yönetimi yanıkların yönetimine benzer ve hastanede berrak kabarcıkların debridmanı, düzenli aloe vera uygulaması ve düzenli hidroterapiyi içerir. Non-steroid anti-inflamatuar ilaçla (NSAID) erken tedavi önerilmektedir. İloprost ve trombolitik tedavi, özellikle yaralanmadan sonraki 24 saat içinde verilirse, amputasyon riski olan şiddetli donma yaralanmalarında faydalı olduğu gösterilmiştir. Çevredeki yaralı dokunun canlılığını belirlemek genellikle 1 ila 3 ay sürer ve cerrahi genellikle bu süreye kadar ertelenmelidir. Şiddetli yaralanma dereceleri, geç başvuru, alt ekstremite katılımı ve yara enfeksiyonu amputasyon için risk faktörleri arasındadır.

Tanı

Donma tanısı esasen kliniktir ve ek araştırmalar yalnızca prognozu belirlemeye yardımcı olmak için kullanılır. Hastaların tümü soğuk maruziyeti geçmişine sahiptir ve genellikle etkilenen uzuvlarda soğuk hissi, ardından his kaybı veya uyuşma tarif ederler. Yeniden ısıtma başladıysa, hastalar aşırı ağrı bildirebilir. Şiddet sınıflandırması, gerçek donma yaralanmalarının başlangıçta soğuk ısırıklarına benzer görünebilmesi nedeniyle yeniden ısıtma gerçekleştikten sonra uygulanmalıdır. Şiddet, donmanın derinliği ve sonraki yaralanma ile belirlenir ve birinci, ikinci, üçüncü ve dördüncü derece olarak sınıflandırılır. Birinci derece yaralanma, beyaz veya sarımsı mumsu bir renk değişikliği, eritem ve uyuşma ile ilişkilidir ve doku kaybı yoktur. İkinci derece yüzeysel cilt vezikülasyonu (kabarcıklarda berrak veya sütlü sıvı ile), eritem ve ödem ile çevrilidir. Üçüncü derece, 24 saat içinde mor, kan içeren sıvı ile karakterize derin kabarcıklar ortaya çıkmasıyla retiküler dermise ve dermal vasküler pleksusun ötesine yaralanmayı gösterir. Dördüncü derece yaralanma dermisten geçer, subkutan doku, kas, sinirler ve kemiği içerir ve doku siyah ve nekrotik görünür. Görüntüleme (örneğin, teknetyum-99m perteknetat sintigrafisi ve manyetik rezonans anjiyografi), yaralanmanın ciddiyetini değerlendirmek ve prognozu belirlemek için kullanılabilir.

Tedavi

Hayati tehlike oluşturan yaralanmalar, hipotermi veya büyük travma gibi durumlar donma tedavisinde önceliklidir. Tedavinin temel unsuru hızlı ısıtmadır; bu işlem, hasta yeniden donmaktan güvenli bir şekilde korunabileceğinden emin olunduktan sonra mümkün olan en kısa sürede başlatılmalıdır. Etkilenen bölgeler, ısınma tamamlanana kadar (genellikle 15 ila 30 dakika) ile ile arasındaki sıcak su içinde hızlı bir şekilde ısıtılmalıdır. Kuru ısı veya üzerindeki sıcaklıklardan kaçınılmalı ve ovulma yapılmamalıdır. Tedavi; agresif hidrasyon, NSAID’ler, yeterli analjezi, tetanoz profilaksisi ve yara bakımı içerir. İbuprofen gibi bir NSAID, analjezi sağlamak ve iltihabı azaltmak için tüm hastalara önerilir. Amputasyon riski olan şiddetli donma (derece 2 ile 4) vakalarında, modern tedavilere erişimi olan büyük bir travma merkezi veya vasküler birime acil transfer önerilir. Bu vakalarda, iloprost veya r-tPA ile tedavi, tercihen yaralanmadan sonraki 24 saat içinde başlatılmalıdır. Cerrahi müdahale genellikle 1 ila 3 ay ertelenir, ancak sepsis, kompartman sendromu veya nekrotik doku durumunda erken cerrahi debridman veya fasiyotomi gerekebilir.