Çocuklarda Viral Gastroenterit

Özet

Viral gastroenterit, çocuklarda kusma ve ishal ile kendini gösteren, genellikle rotavirüs ve norovirüs başta olmak üzere çeşitli viral etkenlerin neden olduğu akut bir ince barsak enfeksiyonudur; ateş, bulantı ve karın ağrısı eşlik edebilir, ancak bulgular yaşa ve etiyolojiye göre değişkenlik gösterir. Hastalığın en önemli ve acil komplikasyonu sıvı ve elektrolit kaybına bağlı dehidrasyondur; dehidratasyonun ciddiyeti hafif belirtilerden şok ve organ hipoperfüzyonuna kadar ilerleyebilir. Tedavinin esası uygun oral rehidrasyon çözeltileri ile sıvı dengesinin hızla düzeltilmesi ve erken yaşa uygun beslenmeye dönüş sağlanmasıdır; orta derecede dehidrate çocuklarda ORT başarıyla intravenöz rehidrasyona alternatif olabilirken, şiddetli dehidratasyonda hızlı intravenöz sıvı resüsitasyonu gerekir. Doğru ve zamanında uygulanan destekleyici bakım ile prognoz mükemmeldir ve çoğu epizod 3 ila 7 gün içinde sonlanır.

Tanı

Tanı büyük oranda klinik temellidir; kusma ve sulu ishal varlığı, dehidratasyon belirtileri, yaş (özellikle 5 yaş altı) ve epidemiyolojik bağlam (kreş, aile salgını, mevsim) değerlendirilerek konulur. Laboratuvar ve dışkı çalışmaları genellikle epidemiyolojik amaçlarla veya kanlı ishal, şiddetli sepsis bulgusu veya alternatif etyoloji şüphesi varsa kullanılır; serum elektrolit, üre ve kreatinin ölçümleri intravenöz tedavi gerektiren şiddetli dehidratasyonda önem kazanır. Rutin olgu yönetiminde bakteriyel etkenten kuşkulanılmadıkça dışkı kültürü, mikroskop veya viral antijen tespiti gerekli değildir. Dehidratasyon derecesinin klinik sınıflandırılması (hafif orta şiddetli) rehberlik sağlar ve tanıda anamnez ile fizik muayene bulguları esas alınır.

Tedavi

Tedavi temel olarak dehidratasyon durumuna göre planlanan rehidrasyon, devam eden kayıpların yerine konması ve erken beslenme desteğinden oluşur; dehidratasyon yoksa kusma veya her ishal epizodunda ağırlığa göre belirlenen miktarda ORS verilmesi ve yaşa uygun diyete devam edilmesi önerilir. Hafif dehidratasyonda 4 saat içinde 50 ml/kg ORS, orta dehidratasyonda 4 saat içinde 100 ml/kg ORS ile rehidrasyon uygulanır; oral alımı kabul etmeyen veya kontrendike olduğu durumlarda nazogastrik gavaj ile enteral rehidrasyon veya intravenöz sıvı tedavisi tercih edilir. Şiddetli dehidratasyonda 20 ml/kg normal salin veya Ringer laktat bolusları ile hızlı intravenöz resüsitasyon yapılmalı, vazopresör gereksinimi ve dolaşım stabilizasyonu değerlendirilmelidir. Antiemetik olarak ondansetron kusmayı kontrol altına almak ve ORT uyumunu artırmak için seçilebilir; ağız yolu tercih edilmelidir ve tek doz uygulama çoğunlukla yeterlidir, ancak ishalin kötüleşme riski nedeniyle dikkatle kullanılmalıdır. Ek tedaviler arasında probiyotikler ishal süresini kısaltıcı etkiler gösterirken gelişmekte olan ülkelerde çinko takviyesi değerlendirilir; racecadotril gibi antisekretuar ajanlar belirli durumlarda dışkı hacmini azaltabilir. Emzirme kesilmemeli, formül sulandırılması veya laktozsuz formüle rutinde gerek yoktur; erken yeniden beslenme sindirim enzimlerini uyarması ve iyileşmeyi hızlandırması nedeniyle teşvik edilir.