Asit-Baz ve Elektrolit Bozukluklarının Genel Görünümü

Özet

Asit-baz ve elektrolit bozukluklarının etiyolojileri arasında solunum veya böbrek hastalığı, endokrin bozukluklar, obezite ve ilaçlar gibi çeşitli potansiyel nedenler bulunmaktadır. Ortaya çıkan dengesizlikler, asidoz (pH < 7.35) ve alkaloz (pH > 7.45) gibi durumların yanı sıra sodyum, potasyum, kalsiyum, magnezyum, klorür, hidrojen fosfat ve hidrojen karbonat (bikarbonat) gibi ana elektrolit iyonlarının yüksek veya düşük seviyelerini içermektedir. Bu bozukluklar farklı şiddet derecelerinde akut veya kronik olarak ortaya çıkabilir ve vücudun düzenleyici/telafi mekanizmaları tarafından her zaman yeterince karşılanamayabilir. Elektrolit dengesi normalde hipotalamus, böbrekler ve antidiüretik hormon, aldosteron (bir mineralokortikoid hormonu) ve paratiroid hormonu gibi çeşitli hormonlar tarafından düzenlenmektedir. Asit-baz dengesi, sıvı ve elektrolit dengesiyle bağlantılı olup, normalde böbrekler ve pulmoner sistem aracılığıyla anlık tampon sistemleri tarafından kontrol edilmekte ve sürdürülmektedir. Solunum asidozu ve alkalozu, sırasıyla telafi edici böbrek bikarbonat tutma ve kaybı ile görülürken , metabolik asidoz ve alkaloz ise sırasıyla telafi edici hiperventilasyon ve hipoventilasyon ile birlikte görülmektedir. Karışık metabolik bozukluklar, örneğin kusmayla komplike diyabetik ketoasidoz gibi durumlar, meydana gelebilir ve değerlendirme, klinik öykü, fizik muayene, anyon açığı, serum elektrolitleri ve arteriyel kan gazlarının değerlendirilmesine dayanır. Bu bozukluklar, adım adım patofizyolojik bir yaklaşımla etkili bir şekilde değerlendirilebilir.

Tanı

Tanı, klinik öykü ve muayene ile birlikte anyon açığı, serum elektrolitleri ve arteriyel kan gazlarının değerlendirilmesine dayanmaktadır. Örneğin, solunum asidozu, karbondioksit (PCO2) arteriyel parsiyel basınç seviyelerinin 4.7 ile 6.0 kPa (35-45 mmHg) normal aralığın üzerine çıkmasıyla meydana gelir ve arteriyel pH’ın 7.35’in altına düşmesine neden olur. Solunum alkalozu ise arteriyel PCO2’nin 4.7 ile 6.0 kPa (35-45 mmHg) normal aralığın altına düşmesiyle karakterize edilir. Metabolik asidoz, arteriyel pH’ın 7.35’in altına düşmesi, plazma bikarbonat seviyesinde azalma ve/veya anion aralığında belirgin bir artış ile gösterilir. Metabolik alkaloz, 7.45’in üzerinde yükselmiş bir arteriyel pH’dır ve vücuttan hidrojen iyonlarının kaybı veya normal değeri 24 mmol/L (24 mEq/L) olan plazma bikarbonatının artışı gibi bozuklukların sonucudur. Elektrolit bozukluklarının tanımına örnek olarak; hiponatremi, serum sodyumun < 135 mmol/L (< 135 mEq/L) olması , hipernatremi ise plazma sodyum konsantrasyonu > 145 mmol/L (> 145 mEq/L) olarak tanımlanmasıdır. Hipokalemi, serum potasyum seviyesinin < 3.5 mmol/L (< 3.5 mEq/L) olduğu bir durumdur; önemli hiperkalemi ise serum potasyum değerinin > 6.0 mmol/L (> 6.0 mEq/L) olarak tanımlanır.

Tedavi

Tedavi, altta yatan nedenin belirlenmesine ve düzeltilmesine odaklanmalıdır. Örneğin, solunum asidozunda altta yatan nedeni tanımamak ve tedavi etmemek, solunum yetmezliği ve ölüme yol açabilir. Diyabetik ketoasidoz (DKA), başarılı tedavi için hızlı tıbbi müdahale gerektiren, potansiyel olarak ölümcül akut bir metabolik komplikasyondur. Akut metabolik asidoz, artan morbidite ve mortalite ile ilişkilidir. Tedavi edilmezse, primer adrenal yetersizlik (Addison hastalığı) potansiyel olarak yaşamı tehdit eden bir durumdur. Hiperkalemi, kalp ritim bozukluklarına neden olabilen yaşamı tehdit edici olabilir. Hiponatreminin genellikle iatrojenik ve önlenebilir bir durum olduğu belirtilmiştir. Genel yaklaşım, bozukluğu adım adım patofizyolojik bir yaklaşımla değerlendirmekten oluşur. Tedavi modaliteleri bozukluğa özeldir; örneğin, hipernatremi esasen su eksikliği olduğundan, tedavi genellikle sıvı replasmanını içerir. Primer aldosteronizm, potansiyel olarak iyileştirilebilir bir hipertansiyon formudur ve adrenal bezin cerrahi olarak çıkarılması veya mineralokortikoid reseptör antagonistleri ile tedavi edilebilir.