Akut Varisella Zoster (Zona)

Özet

Zona (Herpes Zoster), suçiçeği hastalığına neden olan Varisella Zoster virüsünün (VZV) yeniden aktifleşmesiyle ortaya çıkan, ağrılı ve kabarcıklı bir deri hastalığıdır. Suçiçeği geçirdikten sonra virüs sinir köklerinde uykuda kalır ve bağışıklık sisteminin zayıfladığı durumlarda yeniden aktive olabilir. Hastalık, genellikle vücudun tek tarafını saran, belirli bir sinir hattı boyunca oluşan ağrılı döküntülerle karakterizedir. Döküntüler ortaya çıkmadan önce ağrı, yanma, uyuşma veya karıncalanma hissi en yaygın belirtidir. Sağlıklı bireylerde genellikle 1-3 hafta içinde iz bırakmadan iyileşirken, yaşlılarda ve bağışıklığı baskılanmış kişilerde komplikasyon riski daha yüksektir.

Tanı

Zona tanısı, hastanın klinik semptomları ve fizik muayene bulgularına dayanarak konulur. Tipik olarak, vücudun tek tarafında, belirli bir sinir hattı boyunca gelişen ağrılı döküntüler ve sıvı dolu kabarcıklar tanıyı koymak için yeterlidir.

• Klinik Gözlem: Döküntü öncesinde başlayan ağrı, yanma veya karıncalanma hissi, ardından eritemli (kızarık) zemin üzerinde kümelenmiş veziküler lezyonların (su dolu kabarcıklar) ortaya çıkması karakteristik bulgulardır.
• Laboratuvar Testleri: Tanıyı kesinleştirmek için, nadiren de olsa, lezyonlardan alınan bir doku kazıma örneği veya kabarcık kültüründe virüsün saptanması, VZV spesifik antikorların veya polimeraz zincir reaksiyonunun (PCR) incelenmesi gibi yöntemler kullanılabilir.
• Ayırıcı Tanı: Zona, herpes simpleks, böcek sokmaları veya kontakt dermatit gibi diğer vezikülobüllöz hastalıklarla karıştırılabileceği için bu durumlar göz önünde bulundurulmalıdır.

Tedavi

Zona tedavisinin amacı, hastalığın süresini ve şiddetini kısaltmak, akut ağrıyı kontrol altına almak ve postherpetik nevralji (PHN) gibi komplikasyonları önlemektir. Tedavi, semptomların başlamasından sonraki 48-72 saat içinde başlandığında en etkilidir.

• Antiviral Tedavi: Asiklovir, valasiklovir ve famsiklovir gibi antiviral ilaçlar, viral DNA polimeraz replikasyonunu önleyerek etki ederler. Bu ilaçlar hastalığın seyrini hafifletir. Ağır olgularda veya bağışıklığı baskılanmış kişilerde intravenöz (damar yoluyla) asiklovir tedavisi gerekebilir.
• Semptomatik Tedavi:
  • Ağrı Yönetimi: Asetaminofen veya ibuprofen gibi reçetesiz satılan ağrı kesiciler, semptomları hafifletmek için kullanılabilir.
  • Kaşıntı Giderme: Kalamin losyonu veya yulaf ezmesi banyosu, kaşıntıyı yatıştırmaya yardımcı olabilir.
• Komplikasyon Yönetimi: Göz çevresinde oluşan oftalmik zoster gibi ciddi vakalarda, kalıcı görme kaybını önlemek için acil tıbbi müdahale ve antiviral tedavi gereklidir. Pnömoni veya ensefalopati gibi komplikasyonları olan hastalara vakit kaybedilmeden intravenöz asiklovir verilmelidir.
• Korunma: Zona aşısı, 50 yaş üstü yetişkinlerde zona ve komplikasyonları riskini azaltmak için önerilmektedir. Suçiçeği aşısı ise suçiçeğini önlemede etkilidir.