Plevral Efüzyon

Özet

Plevral efüzyon, paryetal ve visseral plevra yaprakları arasında anormal sıvı birikimi ile ortaya çıkan ve en sık nefes darlığı, öksürük ve plevral (inspirasyonla artan) göğüs ağrısı ile kendini gösteren bir durumdur. Efüzyonun boyutu, hızı ve etiyolojik nedeni semptomların şiddetini ve klinik bulguları belirler; büyük, hızla biriken koleksiyonlar solunum fonksiyonunu hızla bozabilir. Görüntüleme ile sıvının varlığı ve özellikleri (serbest mi, loküle mi, septasyon var mı) değerlendirilir; plevral sıvı aspirasyonu biyokimya, hücresel inceleme, sitoloji ve kültür ile efüzyonun transüda mı eksüda mı olduğunu ve olası nedenleri ortaya koyar. Tedavi, altta yatan nedene yönelik medikal yaklaşımlar ile semptomlara yönelik girişimsel drenaj seçeneklerinin akıllıca kombinasyonunu gerektirir; terapötik torasentez kısa vadeli semptom rahatlaması sağlar, komplike infeksiyonlarda tüp drenajı veya cerrahi gerekebilir ve tekrarlayan malign efüzyonlarda tünelllenmiş plevral kateter veya pleurodezis gibi daha kalıcı çözümler değerlendirilir.

Tanı

Tanıda başlangıç, klinik öykü ve fizik muayene ile şüphe oluşturup göğüs röntgeni veya ultrason ile sıvının doğrulanmasıdır. Plevral ultrasonu yatak başında küçük miktarları ve lokülasyonları yüksek hassasiyetle saptar ve girişimsel işlemlere rehberlik eder. Torasentez ile elde edilen sıvının protein ve LDH oranları Light kriterlerine göre eksüda veya transüdat ayrımı yapılmasını sağlar; plevral sıvı hücre diferansiyeli, glukoz, pH, amilaz, ADA, trigliseridler ve sitoloji gerekirse ek tanısal bilgi sağlar. Parapnömonik süreç, empyema, tüberküloz ve malignite gibi özel nedenler klinik, biyokimyasal, mikrobiyolojik ve görüntüleme bulgularının birlikte değerlendirilmesiyle ayrılır. İleri görüntüleme (toraks BT, nadiren MRG) gizli akciğer parankim lezyonlarını, plevral kalınlaşmayı veya malign infiltrasyonu ortaya koyar. Eğer kalp yetmezliği kuvvetli şüphe oluşturuyorsa BNP/NT-proBNP ölçümleri ek bilgi verebilir; tüberküloz şüphesinde plevral ADA ve interferon-gamma ölçümleri değerlidir.

Tedavi

Tedavi stratejisi efüzyonun etiolojisine ve hastanın semptomlarına göre şekillenir. Transüdatif efüzyonlarda temel yaklaşım altta yatan sistemik hastalığın (konjestif kalp yetmezliği, siroz, nefrotik sendrom) optimizasyonudur; diüretikler sıvı yükünü azaltmada primer tedavidir. Parapnömonik efüzyon ve empyemada erken ampirik geniş spektrumlu antibiyotik ve uygun drenaj (küçük çaplı göğüs tüpleriyla) bir arada uygulanır; komplike, loküle veya purulent sıvılarda daha agresif drenaj, intraplevral kombinasyon tPA+DNase ve gerekiyorsa cerrahi yaklaşım gündeme gelir. Malign efüzyonlarda semptom kontrolü ön plandadır: semptomatik torasentez kısa vadeli rahatlama sağlar; tekrarlayan veya uzun yaşam beklentisi olan hastalarda pleurodezis, tünelllenmiş plevral kateter (IPC) ya da torakoskopik müdahaleler değerlendirilir. Torasentez sırasında sıvı hacminin kontrollü boşaltılması, ilk saatte 1.5 L’den fazlasının rutin olarak çıkarılmaması, hasta yakın izlemi ve ultrason rehberliğinin kullanılması güvenliği artırır. Ağrılı prosedürlerde intraplevral lidokain dahil etkili analjezi sağlanmalı ve post-prosedür pnömotoraks gibi komplikasyonlar için izleme yapılmalıdır.