Varisli Damarlar

Özet

Varisli damarlar, subkutanöz venlerin kalıcı genişlemesi ve kıvrımlaşması ile karakterize, sıklıkla uzun süre ayakta kalma veya günlük aktiviteyle kötüleşen bacak ağrısı, ağırlık, yorgunluk, kaşıntı ve bazen ödem ile seyredebilen yaygın bir hastalık grubudur; toplumda görülme oranı yüksek olup yaş, cinsiyet, genetik yatkınlık ve gebelik gibi faktörlerle artar ve yaşam kalitesinde belirgin bozulmaya yol açabilir. Klinik değerlendirme öykü ve fizik muayeneye dayanır, semptomların varlığı ve cilt değişiklikleri (hiperpigmentasyon, lipodermatoskleroz, ülser) sorgulanır ve venöz yetmezlik ile rekürrens riskini ortaya koymak için ayakta yapılan duplex ultrason kombinasyonu gerekir. Semptomatik olgularda güncel invaziv ve minimal invaziv tedavi seçenekleri arasında endovenöz termal ablasyon (radyo frekansı veya lazer), ultrason eşliğinde köpük skleroterapi, flebektomi ve gerektiğinde açık cerrahi (stripping ve ligasyon) yer alır; tedavi seçimi etiyoloji, anatomic hastalık dağılımı (trunkal vs yan dal vs perforatör), mevcut komplikasyonlar ve hasta tercihleri dikkate alınarak yapılır. Kompresyon çorapları, müdahale için uygun olmayan, cerrahi risk yüksek veya kronik venöz hastalığın (örneğin iyileşmiş veya aktif venöz ülser) yönetiminde önemli, uzun dönem destekleyici bir tedavi unsurudur. Tedavi sonrası nüks sık görülür; yaşam tarzı değişiklikleri (kilo kaybı, düzenli egzersiz, bacak elevasyonu), uygun takip ve gerektiğinde yeniden değerlendirme nükslerin saptanması ve yönetimi açısından gereklidir.

Tanı

Tanı, ayrıntılı anamnez ve ayakta yapılan fizik muayene ile başlar; bölgede genişlemiş, kıvrımlı venlerin görünümü, cilt değişiklikleri, yakınmaların gün içinde artışı ve risk faktörleri kayıt altına alınır. Ayakta yapılan duplex ultrasonografi hem reflüyü hem de derin ven trombozunu değerlendirmek, reflü yerlerini (gövde, perforatör, derin sistem segmentleri) haritalamak ve tedavi planlamasını yönlendirmek için standart görüntüleme yöntemidir. Klinik sınıflandırma CEAP şeması ile yapılır ve semptomların şiddeti, cilt bulguları, varislerin anatomik dağılımı ve patofizyoloji göz önünde bulundurularak tedavi stratejileri belirlenir. Tanısal süreçte ayırıcı tanılar (telanjiektazi, retiküler damarlar, diğer vasküler ve dermatolojik hastalıklar) değerlendirilir ve gerektikçe noninvaziv tetkiklerle ayırım sağlanır. Yüzeyel ven trombozu veya venöz ülser gibi komplikasyon varlığında acil değerlendirme ve uygun multidisipliner yaklaşım gerekir.

Tedavi

Semptomatik yüzeyel gövde (trunkal) ven yetersizliği varsa ilk seçenek genellikle endovenöz termal ablasyon olup, uygun olmayan durumlarda köpük skleroterapi veya açık cerrahi uygulanır; kombine yaklaşımlar (gövde ven ablasyonu artı flebektomi veya köpük skleroterapi) daha iyi semptom kontrolü ve daha az ek prosedür ihtiyacı sağlayabilir. Sadece yan dal yetersizliği varlığında lokal flebektomi veya ultrason eşliğinde köpük skleroterapi etkili, ayaktan uygulanabilen ve düşük morbiditeli seçeneklerdir; tekrarlayan vakalarda yeniden flebektomi veya skleroterapi tercih edilir. Perforatör patolojisi ülser yataklarına yakın refleksiyonda veya iyileşme sorunlarında hedeflenir; termal yöntemler, subfasyal endoskopik veya açık cerrahi yöntemler ve köpük skleroterapi birer seçenek olup bazı hasta gruplarında fayda sağlanır ancak çoğu durumda önce trunkal sistemin yeterli tedavisi önceliklidir. Derin ven obstrüksiyonu veya iliak ven stenozu gibi karmaşık durumlarda endovasküler stentleme veya ileri rekonstrüktif prosedürler düşünülürken uzun süreli antikoagülasyon ve kompresyon terapisi planlanmalıdır. Kompresyon tedavisi tüm seçilmiş hasta gruplarında müdahaleye ek olarak önerilir; ayrıca kilo kontrolü, bacak elevasyonu ve egzersiz programları hem primer hem de sekonder önlemler olarak vurgulanır. Yeni teknikler arasında mekanokimyasal ablasyon ve siyanakrilat yapıştırıcı ile termal olmayan kapama yöntemleri yer almakta olup erken kanıtlar ağrı profilini düşürdüğünü ve benzer yaşam kalitesi sonuçları verdiğini göstermektedir.