TCCC: Çatışma Sahasında Ölüm Nedenleri ve Ekipman

Çatışma Sahasında En Sık Görülen Ölüm Nedenleri

Çatışma bölgelerinde önlenebilir ölümlerin büyük çoğunluğu üç temel nedenden kaynaklanır:

1. Masif Kanama (Büyük Kanamalar):
   • Çatışma sahasında en sık görülen ölüm nedeni masif kanamadır. Turnike, hemostatik pansuman ve basınçlı bandajlar gibi ekipmanlar, hızlı ve etkin müdahale için hayati öneme sahiptir.
   • Önleme: Kan kaybını kontrol altına almak için erken müdahale esastır. Turnikelerin kolay erişilebilir olması ve doğru teknikle uygulanması ölüm oranlarını ciddi şekilde azaltır.
2. Tansiyon Pnömotoraks (Göğüs Travmaları):
   • Göğüs yaralanmalarında tansiyon pnömotoraks, hızlı müdahale edilmezse ölümcül olabilir. Göğüs contaları ve iğne dekompresyon kateterleri bu durumun tedavisinde temel araçlardır.
   • Önleme: Yaralıya hızla doğru ekipmanlarla müdahale edilmelidir. Havalandırmalı göğüs contaları ve dekompresyon kitleri, solunum problemlerini çözmede kritik rol oynar.
3. Hava Yolu Tıkanıklığı:
   • Dilin arkaya kayması, yüz ve boyun travmaları gibi nedenlerle hava yolunun kapanması ciddi ölüm riski taşır. Nazofaringeal hava yolları ve krikotiroidotomi kitleri gibi ekipmanlar hayati öneme sahiptir.
   • Önleme: Hava yolu açıklığını sağlamak için nazofaringeal tüpler veya cerrahi yöntemler hızlı şekilde devreye alınmalıdır.

İlk Müdahalelerin Önemi

Çatışma ortamında hızlı ve doğru müdahaleler, ölüm oranlarını %85’e kadar azaltabilir. Bu nedenle MARCH PAWS modeli çerçevesinde organize edilmiş ekipman kullanımı ve eğitim, çatışma sahasından güvenli alana alınmış askerler için hayat kurtarıcıdır.

M – Masif Kanama (Büyük Kanama Kontrolü)

1. Turnike Kullanımı:

1. • Yoğun kanamaları durdurmak için CoTCCC onaylı turnikeler kullanılır. Örnek: CAT Turnike.
   • Kritik Uyarı: Turnike, kolay erişim sağlanabilecek bir noktada konumlandırılmalıdır. Yüksek riskli yerde görev yapan bütün askeri personelin çantasında bulunmalıdır.

2. Hemostatik Pansumanlar:

1. • Turnikenin uygulanamadığı bölgelerde (ör. kasık, boyun) veya daha az şiddetli kanamalarda kullanılır.
   • Örnek: Combat Gauze gibi kanamayı hızla kontrol altına alabilen ajanlar.

3. Basınçlı Bandajlar:

1. • Kanama durdurmak ve yaranın korunmasını sağlamak için elastik yapıdaki bandajlar kullanılır.

A – Hava Yolu Yönetimi (Airway)

1. Nazofaringeal Hava Yolu:

1. • Dilin hava yolunu tıkamasını önlemek için kullanılır.

2. Balon-Valve-Mask (BVM):

1. • Manuel ventilasyon için kullanılır. Oksijen bağlantısıyla etkinliği artırılır.

3. Krikotiroidotomi Kitleri:

1. • Cerrahi hava yolu sağlamak için son çare olarak kullanılan ekipmanlardır.

R – Solunum Desteği (Respirasyon)

1. Göğüs Contaları:

1. • Penetran göğüs yaralanmalarında havanın giriş ve çıkışını kontrol altına alır. Bu ekipman pratik olarak açık pnömotorakslarda acillerde uyguladığımız 1 tarafı açık, 3 tarafı kapalı tek yönlü valv sistemine benzer. Daha hızlı ve pratik uygulanabilir. Dikkat edilmesi gereken nokta penetran yaralanmalarda giriş ve çıkış deliği olabileceğidir. Bütün potansiyel açık pnömotoraks bölgelerine bu ekipman uygulanmalı.

2. İğne Dekompresyon Kateteri:

1. • Tansiyon pnömotoraks tedavisinde kullanılan standart bir ekipmandır. 

C – Dolaşım Desteği (Sirkülasyon)

1. IV ve IO Erişim Setleri:

1. • İntravenöz ve intraosseöz sıvı ve kan transfüzyonları için temel ekipmanlardır.

2. Traneksamik Asit (TXA):

1. • Kanamayı kontrol etmek ve şoku önlemek için kritik öneme sahiptir.

H – Hipotermi ve Kafa Travması Yönetimi

1. Hipotermi Önleyici Battaniyeler:

1. • Pasif (termal battaniye) ve aktif (ısıtmalı cihazlar) önleme yöntemleri içerir.

2. Travmatik Beyin Hasarı Değerlendirme Formları (MACE 2):

1. • Kafa travmaları için standart değerlendirme ve dokümantasyon araçlarıdır.

P/A – Ağrı ve Antibiyotik kullanımı 

Ağrı Yönetimi 

1. Savaş Yaralıları İlaç Paketi (CWMP):

1. • Parasetamol, meloksikam gibi ağrı kesiciler ve enfeksiyon kontrolü için moksifloksasin içerir.

2. Ek Analjezik Seçenekleri:

1. • İntranazal, IV veya IO yoluyla uygulanabilen opioid ve non-opioid ilaçlar.

Antibiyotik Kullanımı 

1. Penetran Yaralarda Kullanım:

1. • Moksifloksasin gibi geniş spektrumlu antibiyotikler öncelikli tercihtir.

2. IV Antibiyotikler:

1. • Gelişmiş enfeksiyon kontrolü için zaman ve duruma bağlı olarak kullanılır

.

W – Yara Yönetimi (Wounds)

1. Kompres ve Gazlı Bezler:

1. • Küçük kanamaları durdurmak, yarayı temizlemek ve korumak için kullanılır.

2. Yanık ve Göz Yaralanmaları İçin Koruma:

1. • Yanık örtüleri ve sert göz kalkanları, ilgili bölgeleri korumak ve tedaviye hazırlamak için kullanılır.

S – Kırık Stabilizasyonu (Splinting)

1. Atel Kullanımı:

1. • Esnek veya şişirilebilir ateller, kemik kırıklarını sabitlemek için kullanılır.

2. Çekiş Atelleri:

1. • Uzun kemik kırıklarında (ör. femur) çekiş uygulamak için idealdir.

Ekipman Talep Süreci

Çatışma sahasında eksik ekipmanların hızla temin edilmesi, müdahale etkinliği için kritik önemdedir. Türkiye askeri sistemi çerçevesinde ekipman talebi şu şekilde yapılabilir:

1. Eksik Ekipman Tespiti:

1. • Adım 1: Görev öncesi, ekipman envanteri detaylı bir şekilde kontrol edilmelidir.
   • Adım 2: Eksik veya yetersiz ekipmanlar listelenir (ör. turnikeler, göğüs contaları, krikotiroidotomi kitleri).

2. Talep Yazışması:

1. • Eksik ekipmanların temini için bağlı bulunulan birime Sağlık İkmal Talep Formu hazırlanır.
   • Formda şu bilgiler bulunmalıdır:
     • Eksik ekipmanların listesi (adet ve açıklamalarla birlikte).
     • Görev bölgesi ve mevcut tehdit değerlendirmesi

3. Başvuru Mercileri:

1. • Bölgesel Askeri Sağlık Birimi: Öncelikli başvuru noktasıdır.
   • Saha Lojistik Merkezi: Sahada kullanılabilecek mevcut ekipmanların sağlanması için.
   • Sivil Hekimler için: Yerel lojistik destek birimi veya bağlı oldukları sağlık müdürlüklerine talep yazılabilir.

4. Takip ve Onay Süreci:

1. • Talep gönderildikten sonra, lojistik birimle iletişim kurularak temin süreci hızlandırılır.
   • Onaylanan ekipman, öncelik sırasına göre teslim edilir.

5. Alternatif Çözümler:

1. • Yerel Tedarik: Sivil bölgelerde kullanılan tıbbi malzeme tedarikçileri ile koordinasyon sağlanabilir. 

Sonuç

Çatışma sahasında ölüm nedenlerinin büyük bir kısmı masif kanama, hava yolu tıkanıklığı ve tansiyon pnömotorakstan kaynaklanmaktadır. Bu durumlar, doğru ekipman ve müdahaleyle önlenebilir. Etkili bir envanter kontrolü ve hızlı ekipman talep süreci, görev sırasında başarıyı ve yaralıların hayatta kalma oranını artırır. Bizlere düşen görev; sınır veya sınır ötesinde göreve başlandığı andan itibaren risk analizi yapılıp timlerin sağlıkçı çantası kontrol edilmeli, eksik ekipman temini ve bu ekipmanların kullanımı konusunda dersler verilmeli.

Eğitim kılavuzunun orjinaline ulaşmak için tıklayınız.

TCCC Nedir? isimli yazımıza ulaşmak için tıklayınız.  

Uzm. Dr. Ömer Faruk İŞLEYEN