Atropa Belladonna (Güzelavrat Otu) Zehirlenmesi

Atropa Belladonna Zehirlenmesi: Antikolinerjik Toksik Sendrom ve Acil Müdahale

Atropa belladonna, halk arasında “güzelavrat otu” olarak bilinen ve ciddi antikolinerjik toksik sendroma yol açabilecek zehirli bir bitkidir. Bitkinin yapraklarının, meyvelerinin veya çay gibi hazırlanarak tüketilmesiyle oluşabilecek zehirlenmeler, ölümle sonuçlanabilen ciddi bir tabloya neden olabilir. Bu yazıda, Atropa belladonna zehirlenmesi hakkında detaylı bilgiler ve acil tıbbi yaklaşımlar ele alınacaktır.

Atropa belladonna’nın Türkiye’deki Yayılımı:

1. Karadeniz Bölgesi

   • Nemli ve serin iklimi nedeniyle, özellikle Doğu Karadeniz’de yaygın olarak görülür. Trabzon, Rize ve Artvin çevresindeki ormanlık alanlarda doğal olarak yetişir.

2. Marmara Bölgesi

   • Nemli ve yarı gölgeli ormanlık alanlarda bulunabilir. Bursa, Kocaeli ve Sakarya çevresindeki çalılıklarda rastlanabilir.

3. Ege Bölgesi

   • Daha yüksek rakımlı, serin ve gölgeli yerlerde görülebilir. Özellikle İzmir’in yüksek kesimlerinde yetiştiği rapor edilmiştir.

4. Doğu Anadolu Bölgesi

   • Yüksek rakımlı bölgelerde, serin iklim nedeniyle belirli alanlarda yetişebilir. Erzurum ve çevresindeki nemli ormanlık alanlarda gözlemlenmiştir.

5. İç Anadolu Bölgesi

   • Nem oranının düşük olması nedeniyle daha az yaygındır. Ancak yüksek ve gölgeli vadilerde yetişme potansiyeli vardır.

Atropa Belladonna Zehirlenmesinin Toksik Etkileri

Atropa belladonna, yüksek miktarda atropin, skopolamin ve hyosiyamin gibi alkaloidler içerir. Bu alkaloidler, merkezi ve periferik sinir sisteminde muskarinik reseptörlerin bloke edilmesi yoluyla antikolinerjik toksik sendroma neden olur.

Klinik Bulgular:

• Merkezi sinir sistemi etkileri:
  • Halüsinasyon
  • Konfüzyon ve ajitasyon
  • Deliryum
  • Nöbetler ve koma
• Periferik etkiler:
  • Taşikardi
  • Midriazis (genişlemiş pupilla)
  • Mukoz membranlarda kuruluk
  • Hipertermi
  • İdrar retansiyonu
  • Barsak seslerinde azalma (ileus)

Antikolinerjik toksisiteyi tanımak için kullanılan “pancar gibi kırmızı, kemik gibi kuru, tavşan kadar sıcak, yarasa gibi kör, deli gibi çılgın, şişe gibi dolu” ifadeleri klinik belirtileri özetler.

Atropa Belladonna Zehirlenmesinde Tanı

Tanı genellikle klinik bulgulara ve anamneze dayanır. Ancak, spesifik zehirlenmelerin ayırıcı tanısında dikkat edilmesi gereken testler şunlardır:

• EKG: Sinüs taşikardisi ve olası iletim bozukluklarını değerlendirmek için.
• Kan Glukozu: Hipoglisemiyi dışlamak için.
• Laboratuvar Testleri:
  • Elektrolit düzeyleri
  • Böbrek ve karaciğer fonksiyon testleri
  • Rabdomiyoliz şüphesinde kreatin kinaz

Atropa Belladonna Zehirlenmesine Acil Müdahale

1. İlk Müdahale ve Stabilizasyon

• ABC değerlendirmesi: Hava yolu, solunum ve dolaşımın kontrolü.
• IV erişim: Sıvı desteği ve ilaç uygulaması için hızlı damar yolu sağlanmalıdır.
• Kardiyak monitörizasyon ve oksijen desteği.

2. Dekontaminasyon

• Aktif kömür: 1 g/kg dozunda, yutulduktan sonra ilk 1 saat içinde uygulanmalıdır.
• Nazogastrik sonda ile mide lavajı: Yalnızca ciddi toksisite riski olan vakalarda.

3. Spesifik Tedavi

• Fizostigmin: Antikolinerjik toksisite için spesifik bir antidottur. Doz:
  • Yetişkinler için: 0.5-2 mg IV, yavaş infüzyon şeklinde.
  • Pediatrik doz: 0.02 mg/kg IV (maksimum 0.5 mg).
• Benzodiazepinler: Deliryum ve ajitasyonu kontrol etmek için.
• İdrar sondası: İdrar retansiyonunun giderilmesi için.

4. Semptomatik Tedavi

• Taşikardi: Çoğunlukla tedavi gerektirmez; kardiyak monitörizasyon ile takip edilir.
• Hipertermi: Soğutma yöntemleri ile kontrol edilir.
• Nöbetler: Lorazepam veya diazepam gibi benzodiazepinlerle tedavi edilir.

Yoğun Bakım Takibi ve İzlem

Atropa belladonna zehirlenmesi olan hastalar, özellikle merkezi etkiler (deliryum, koma) gelişmişse, yoğun bakım ünitesinde izlenmelidir. Takip sırasında:

• Vital bulgular sürekli monitorize edilmelidir.
• Kardiyak aritmiler açısından EKG izlenmelidir.
• Semptomlar düzeldikten sonra en az 6-8 saat gözlem önerilir.

Antikolinerjik Toksik Sendromda Ayırıcı Tanı

Antikolinerjik toksisite ile benzer klinik tablo oluşturabilen diğer durumlar:

• Trisiklik antidepresan zehirlenmesi
• Serotonin sendromu
• Sempatomimetik madde zehirlenmeleri
• Organik nedenler: Sepsis, menenjit, hipoglisemi