Akut Dağ Hastalığı: Belirtiler ve Tedavi

Yüksek irtifaya seyahat eden herkes, ister amatör yürüyüşçü, dağcı, asker, ister kurtarma görevlisi olsun, yüksek irtifa hastalığı geliştirme riski taşır. Akut dağ hastalığı ve yüksek irtifa beyin ödemi ciddi komplikasyonlara yol açabilir, bu nedenle erken tanı ve tedavi önemlidir.

Akut Dağ Hastalığı Nedir?

Akut dağ hastalığı, yüksek irtifada düşük oksijen seviyelerine maruz kalmanın neden olduğu yaygın bir durumdur. Baş ağrısı, mide bulantısı, halsizlik gibi belirtilerle ortaya çıkar ve genellikle yüksek irtifaya çıktıktan 6 ila 12 saat sonra başlar.

Patofizyoloji:
Akut dağ hastalığı, beyin kan akışında artış ve hipoksik yanıtlarla ilişkili olarak gelişir. Artan beyin hacmi, kafa içi basınç artışına yol açabilir.

Yüksek İrtifa Beyin Ödemi

Yüksek irtifa beyin ödemi, akut dağ hastalığının ilerlemiş formudur ve ciddi beyin şişmesi ile karakterizedir. Dengesizlik, bilinç kaybı ve koma gibi belirtiler bu durumun göstergesidir ve acil müdahale gerektirir.

Risk Faktörleri:
Yüksek irtifaya hızlı çıkış, düşük oksijen seviyeleri, geçmişte yüksek irtifa hastalığı geçirmiş olma, obezite ve düşük rakımda yaşamak risk faktörleri arasında yer alır. Akut dağ hastalığı genellikle 2,000 metrenin üzerindeki yüksekliklerde görülürken, yüksek irtifa beyin ödemi 3,000 metrenin üzerinde gelişebilir.

Klinik Özellikler

• Akut Dağ Hastalığı: Baş ağrısı, mide bulantısı, uyku bozukluğu ve iştahsızlık belirtileri gösterir.
• Yüksek İrtifa Beyin Ödemi: Şiddetli baş ağrısı, denge bozukluğu, zihinsel karışıklık ve koma ile kendini gösterir.

Tanı:
Akut dağ hastalığı tanısı, belirtilerin yüksek irtifada gelişmesi ile klinik olarak konur. Yüksek irtifa beyin ödemi ise nörolojik belirtiler ve beyin görüntüleme bulguları ile doğrulanır.

Tedavi ve Yönetim

• Akut Dağ Hastalığı Tedavisi: Yavaş yükselme, yeterli sıvı alımı ve asetazolamid gibi ilaçların kullanılması önerilir. Şiddetli vakalarda iniş yapılması gerekir.
• Yüksek İrtifa Beyin Ödemi Tedavisi: Deksametazon tedavisi, oksijen verilmesi ve hızlı iniş önemlidir. Bazı durumlarda taşınabilir hiperbarik tedavi hayat kurtarıcı olabilir.

Önleme Yöntemleri

• Yavaş Tırmanış: Her gün en fazla 300 ila 500 metre yükselmek.
• İlaç Kullanımı: Asetazolamid veya gerekirse deksametazon kullanarak yüksek irtifa hastalığını önlemek mümkündür.

Sonuç:
Yüksek irtifada gelişen komplikasyonları önlemek ve tedavi etmek için risk faktörlerinin bilinmesi, erken tanı konulması ve doğru müdahale yapılması hayati öneme sahiptir.

Uzm. Dr. Ömer Faruk İŞLEYEN